Pas als je jezelf echt leert kennen, kan je meer uit je leven halen.
Caroline Bruynseels is psychologe en seksuologe. In haar werk legt ze de focus op singles, relaties en personal development. In elke context probeert ze mensen te doorgronden, met veel aandacht voor wie ze écht zijn onder het laagje dat ze aan de buitenwereld laten zien, en hen hierin te begeleiden.
De laatste jaren maakte ze als freelancer deel uit van verschillende projecten. Zo coacht ze voor Bond zonder Naam ex-gedetineerden die hun unieke verhaal vertellen voor klasgroepen en organisaties binnen het project ‘Prison Talk’. In de gevangenis van Leuven Centraal leidt ze dan weer een gedetineerdenredactie: gevangenen maken er samen met studenten van Thomas More psycho-educatieve filmpjes voor een intern tv-kanaal. Voor gedetineerden, door gedetineerden.
Van jongs af aan raakte ze gepassioneerd door het thema relaties en verslond ze er massa’s literatuur over. ‘Elk gesprek dat ik aanga, of het nu professioneel is of privé, gaat uiteindelijk over het liefdesleven van mijn gesprekspartner.’ Voor het programma Blind Getrouwd kon ze deze passie voor het vak grondig uitleven. Achter de schermen voerde ze diepgaande gesprekken met honderden singles die op zoek waren naar liefde. Gesprekken over hun bestaan als single, hun persoonlijkheid, ervaringen en uitdagingen. Allemaal uiteenlopende en unieke levensverhalen.
Kan je vanuit jouw professionele praktijk een beeld schetsen van hoe het gesteld is met eenzaamheid bij alleenstaanden anno 2017? Wat observeer en constateer je?
Zoals vele singles gebruik ik liever de krachtterm “single” dan het wat ouderwetse “alleenstaande”. Het is natuurlijk erg moeilijk om uitspraken te doen over een groep die zo groot en divers is als singles. Toch zijn er een aantal gemeenschappelijke delers die uit de talloze gesprekken met singles naar voor zijn gekomen.
Welke zijn dat zoal?
We kunnen stellen dat je als single extra ondernemend moet zijn omdat je je sociale contacten meer moet plannen. Vaak missen singles gezelschap, zeker tijdens de feestdagen. Of ze missen het ‘thuiskomen’ bij iemand voor een babbel na het werk. Of ze willen graag een ‘maatje’ dat er is als het even minder goed gaat. Ook het gevoel van de norm af te wijken weegt bij velen door. Dat beeld wordt nog eens bevestigd door de media, waar vaak een relatie en een gezin als ideaalbeeld naar voren worden geschoven. Verder krijg je als single op een familiefeest wel eens de vraag “En jij? Waarom heb jij nog geen lief?”, alsof een single geen volwaardig leven leidt en in de wachtkamer van zijn eigen leven zou zitten. De stempel die je op zo’n moment krijgt of het onbegrip waarop je kan stoten, precies dat geeft een gevoel van onzekerheid en eenzaamheid.
Bij veel singles merk ik een dubbel gevoel op: enerzijds wil niemand zielig zijn, medelijden krijgen of als onvolwaardig aanzien worden. Anderzijds wil men toch ook expliciete aandacht, begrip en erkenning als single - zeker als het om een bewuste keuze gaat.
Singles worden niet altijd even vlot uitgenodigd als koppels. Zo gaven verschillende singles aan dat ze plots vaker werden gevraagd naar bbq’s of etentjes in de periode dat ze een lief hadden. Of singles bevinden zich in de minderheid in een groep van koppels die bv. over hun gezin praten. Omgekeerd is er niet altijd evenveel interesse voor de hobby’s of vrienden van een single, terwijl die bij hen vaak net een cruciale plaats innemen. Dat besef lijkt bij mensen in een relatie soms te ontbreken.
Bij singles die op pensioen zijn kan het alleen wonen in combinatie met een gebrek aan bezigheid of beperkte mobiliteit parten spelen. Ook een onvervulde kinderwens kan op singles van elke leeftijd een flinke impact hebben.
Natuurlijk moet ik hier ook wat nuanceren: ook mensen in een relatie kunnen zich eenzaam voelen en er zijn absoluut singles die hun leven zo hebben kunnen vormgeven dat ze geen eenzaamheid ervaren. Hier focussen we enkel op de singles die worstelen.
Hoe houden we onszelf sociaal en emotioneel gezond als we single zijn en ons eenzaam voelen? En hoe gaan we daar als samenleving mee om?
Historisch gezien kiezen we nog niet zo lang voor een relatie op basis van liefde en emotionele verbondenheid. Vroeger was het huwelijk -als ik even heel kort door de bocht mag gaan- een goed functionerende financiële overeenkomst, waarin de focus lag op hard werken en kinderen grootbrengen. Nooit eerder als vandaag was liefde zo belangrijk in de keuze van een partner en nooit eerder waren er zoveel singles. Iets om over na te denken. Uit een onderzoek van het federaal Planbureau blijkt dat één op drie volwassenen momenteel single is. Hier gaat het dan zowel over alleenstaande ouders als singles zonder kinderen. In 2060 zou dat aantal nog verder stijgen tot de helft van de bevolking. Dat beeld stemt niet overeen met wat we in de media zien, waarin het traditionele gezin nog steeds als hoeksteen van de samenleving geldt. De wereld verandert, maar de beeldvorming loopt achter. Dat is misschien wel het grootste pijnpunt. In een maatschappij met almaar meer singles klopt het niet dat die nog steeds buiten de norm lijken te vallen.
Oorzaken van het groeiend aantal singles zijn: vergrijzing, meer echtscheidingen, mensen op leeftijd die hun relatie stopzetten en geen zin meer hebben in een nieuwe relatie,... Voor al die groepen zou de samenleving meer kunnen inzetten op alternatieve samenlevingsvormen, in overeenstemming met een moderne ruimtelijke planning. We zullen als maatschappij deze uitdaging sowieso moeten aangaan, aangezien een toename van het aantal singles ook een stijging van het aantal woonvormen met zich meebrengt. Er duiken gelukkig al mooie en creatieve constructies op, nu nog vanuit eigen initiatief. Bijvoorbeeld een groep vrienden die samen een boerderij kopen en daar elk hun eigen stekje hebben, maar ook een gezamenlijke tuin of leefruimte delen.
Om eenzaamheid tegen te gaan helpt het sowieso om andere single vrienden te hebben. We hebben allemaal gelijkgezinden nodig om ervaringen mee uit te wisselen. Verder is het uitkijken voor singles om hun leven niet op stand-by zetten tot je de ware tegenkomt. Verwezenlijk je professionele wensen, beleef je passies, wacht niet af. Als je jezelf tot je recht laat komen, zal je ook sneller voor vol aanzien worden. Steun en aanmoediging vanuit je omgeving kan hierin veel betekenen.
Single verenigingen of reizen bereiken een deel van de doelgroep, maar lang niet iedereen. In plaats van aparte single initiatieven zouden hotels, restaurants, verenigingen, ... een automatische reflex moeten hebben “Hoe maken we het voor singles ook interessant?” “All1”, een belangenvereniging voor mensen die alleen wonen, wil die single-reflex niet alleen zien bij bv. reisorganisaties, maar ook op beleidsniveau. Op financieel vlak worden singles immers vaak benadeeld. Gelukkig beweegt er al wel wat. Kijk maar naar de belastingverlaging voor singles in Mechelen.
Eenzaamheid vloeit vaak voort uit verlies, uit afscheid. Hoe zorgen we ervoor dat we die pijnlijke fases in ons leven de juiste plaats geven?
Eenzaamheid bij diegenen die een zware relatiebreuk te verwerken hebben gekregen of een partner verloren zijn, kan allesoverheersend zijn. En kan het welzijn van mensen serieus ontwrichten. Over welk soort rouw het ook gaat, verliezen kan een zeer lang proces zijn. Een verwerkingsproces dat bovendien zeer persoonlijk is en bij de ene langer duurt dan de andere, afhankelijk van je draagkracht, de steun van je omgeving, enzovoort.
Net na het verlies is er veel aandacht van de omgeving voor het verdriet, daarna verwatert deze zorg jammer genoeg vaak. Soms blijven mensen na jaren nog steeds met hun gevoelens van gemis worstelen, maar durven ze er niemand meer mee ‘lastigvallen’. Bovendien is er soms weinig ruimte voor omgaan met verlies in een maatschappij waarin streven naar succes en geluk zo centraal staan. Een verwerkingsproces laat zich niet forceren. Wat je wel kan doen is proberen zorg te dragen voor een goed evenwicht: nadenken, praten of schrijven over je verdriet enerzijds, afleiding zoeken in de wereld rondom je en in activiteiten die zinvol voor je zijn anderzijds. Het zou daarnaast natuurlijk mooi zijn als iedereen niet alleen successen, maar ook kwetsbaarheid vaker zou delen. Het gevoel niet de enige te zijn die ergens mee zit, blijft een sterk tegengif tegen eenzaamheid.
